We hebben kunnen zien dat de media massaal de mist in gingen bij hun verslaggeving over de Groenlandse smelt. Dat gold niet alleen voor de NOS, maar zoals in de commentaren onder mijn bericht van gisteren te zien was ook voor RTL Nieuws, de VRT en de Nederlandse kranten sloegen online aanvankelijk ook de plank mis (vooral in hun koppen), maar corrigeerden dat stilletjes.

Vandaag wil ik bekijken hoe twee onderzoekers, die gevraagd werden commentaar te leveren op het nieuws, het deden in de media. Neven attendeerde me via zijn blog op dit interview van Nasa’s Tom Wagner met PBS.  Hij zat dicht op het vuur en was zelfs betrokken bij het persbericht van Nasa.

Het tweede interview, met glacioloog Roderik van de Wal van de Universiteit Utrecht, vond woensdagochtend plaats op radio 1. Dat interview vond dus plaats vóór de uitzending van het NOS Journaal en had de redacteur van het Journaal het gehoord dan zou de fout waarschijnlijk niet gemaakt zijn. Van de Wal legt namelijk prima uit wat er aan de hand is.

Ik wil vandaag vooral observeren en vergelijken. Het interview met Wagner is te lang om snel even uit te typen. Van het gesprek met Van de Wal heb ik de belangrijkste passages wel uitgeschreven. Bekijk en beluister vooral eerst beide fragmenten (totaal tien minuten) en laat straks in een commentaar weten wat je van beide interviews vond. Ik lette zelf op drie zaken: 1) leggen ze duidelijk uit wat er aan de hand was? 2) hoe alarmerend vinden ze deze gebeurtenis? 3) kan de gebeurtenis worden toegeschreven aan de opwarming van de aarde (alias de klimaatverandering)?

Van Wagner mag je uiteraard verwachten dat hij van de hoed en de rand weet.  Hij stelt niet teleur. Hij weet het ook nog eens op een spannende manier te brengen. Hij heeft het over een ‘complete surprise!’.

Hij legt voorts uit dat er een relatie is met de Noord Atlantische Oscillatie, dat die zorgde voor een hogedrukgebied boven Groenland. Hij herhaalt de opvatting dat de gebeurtenis niet ‘unprecedented’ is en dat ijskernenonderzoek uitwijst dat het vermoedelijk in 1889 ook is gebeurd. Zonder het in te wrijven laat de interviewster hem in feite toegeven dat de kop boven het Nasa persbericht fout was, zoals Revkin en anderen (bv hier en hier) ook al opmerkten. Ik weet niet of het zo bedoeld was maar ik vond het mooi dat het zo uitpakte.

Op de expliciete vraag of de gebeurtenis iets met klimaatverandering te maken heeft is het eerste woord dat Wagner gebruikt ‘no’. Hij benadrukt ook dat ze er veel aandacht aan hebben besteed om dat genuanceerd te verwoorden in het persbericht. Hij zegt ook dat we geen idee hebben wat de verklaring is voor de gebeurtenis. Dat pas als het vaker zal gebeuren het een indicatie kan zijn dat het arctisch gebied een ‘shift’ ondergaat.

Dan gaat het een paar minuten over het afbreken van de Petermann-gletsjer. Ook dit doet Wagner behoorlijk genuanceerd. Hij neemt zelfs tweemaal het woord ‘debat’ in de mond om aan te geven dat wetenschappers nog bezig zijn om uit te zoeken of deze afkalving een natuurlijk fenomeen is of dat het veroorzaakt wordt door de warmer geworden Atlantische oceaan.

Dan als je het bijna niet meer verwacht zegt hij plotseling dat we het grote plaatje niet uit het oog moeten verliezen. Dat de Groenlandse ijskap al decennia enorme hoeveelheden ijs verliest, gemiddeld 150 gigaton per jaar, wat neerkomt op 0,3 mm zeespiegelstijging per jaar. Dat het lijkt te versnellen, dat het nu wel 0,5 mm per jaar kan zijn of zelfs meer. Dat het zeeijs op de Noordpool ongekend dun is en dat dit jaar weer een recordjaar dreigt te worden en dat de permafrost smelt. Het lijkt erop dat het arctisch gebied in een andere ’toestand’ terecht is gekomen, concludeert Wagner.

Een briljant optreden van Wagner in mijn ogen, briljant in termen van pr voor Nasa en voor de klimaatwetenschap. Hij blijft zo lang mogelijk in de rol van de genuanceerde wetenschapper – wat volgens mij de rol is die wetenschappers in de media zouden moeten spelen – om vervolgens, als je het bijna niet meer verwacht, toch even duidelijk te maken hoe precair de situatie in het arctisch gebied volgens hem is.

Kan Van de Wal tippen aan de door de wol geverfde pr-machine van Nasa? Bij lange na niet. Hier in chronologische volgorde de belangrijkste passages uit het interview. Het moet gezegd worden dat Van de Wal geen blad voor de mond neemt en de journalist meteen bedient van een stevige uitspraak:

De ijskap is nog niet geschiedenis, maar het begint zich wel af te tekenen dat het daar naartoe gaat. Je kunt je afvragen of het langzamerhand niet gedoemd is om te gaan verdwijnen.

Zo die zit. Van de Wal bellen we nog eens, zullen ze bij Radio 1 denken. Veel alarmistischer kun je wat mij betreft niet zijn.

Dan volgt de uitleg van wat er op Groenland gebeurde:

97% betekent dat het overal smelt en als dat heel lang zou voortduren dan verdwijnt de ijskap vanzelf, maar dat is niet het geval.

de oorzaak?
Half juli is er een periode geweest dat het extreem warm is geweest op Groenland en dat zelfs tot bovenop de ijskap op 3 km hoogte er afsmelting is opgetreden en dat hebben ze aan de hand van een aantal satellieten kunnen waarnemen en dat is wel heel bijzonder want bovenop de ijskap treedt eigenlijk nooit smelt op, misschien eens in de honderd, tweehonderd jaar en dat is nu dus wel gebeurd.

Dit is wel heel uitzonderlijk. Normaal is ongeveer 50% van de ijskap onderhevig aan smelt in het midden van de zomer en nu is het een periode geweest dat het de hele ijskap was. Inmiddels is het wel weer ietsjes kouder bovenop de ijskap en gebeurt het niet meer. Maar de ijskap heeft wel een sterk geheugeneffect en als het een keer zo warm geweest is dan onthoudt de ijskap dat als het ware, omdat er dan meer smelt geweest is waardoor de reflecterende eigenschappen verslechterd zijn en dat betekent wel dat het een wat langduriger effect kan geven.

Net als Wagner weet Van de Wal prima uit te leggen wat er precies gebeurde. Ik heb het woord verslechterd vet gemaakt omdat ik het een opvallende woordkeuze vind. Waarom zou reflectie van zonlicht slecht zijn of goed? Er is meer reflectie of minder? Waarom hier niet gewoon het neutrale ‘afgenomen’ gebruiken?

Dan gaat het gesprek verder over de gevolgen voor de zeespiegel en de vraag of het iets met klimaatverandering van doen heeft:

Overstromingen bij ons?
Zo snel gaat dat nou ook weer niet. De Groenlandse ijskap draagt ongeveer 1 mm zeespiegelstijging per jaar bij op het moment en dat betekent dat het niet meteen overstromingen in Nederland geeft.

Gevolg van klimaatverandering?
Ja, dit maakt wel onderdeel uit van het feit dat het steeds warmer wordt, met name op hoge noordelijke breedte. Je ziet dat het zeeijs ook erg slecht eraan toe is dit jaar en op de Groenlandse ijskap is het dus ook weer erg warm en daar gaat het dus ook slecht mee.

Dit waren de laatste woorden van het interview. Ok, zei de interviewer nog droogjes.

Ik heb de 1 mm zeespiegelstijging ook vet gemaakt. [Noot: de volgende passage klopte niet en wordt verwijderd] Wagner kwam met getallen die een factor 3 tot 5 hoger liggen! Over de zeespiegelstijging sprak hij dus veel alarmistischer dan Van de Wal. Toch komt Van de Wal over het geheel genomen veel alarmistischer over dan Wagner, vooral door de stevige opening en door tot driemaal toe het woordje ‘slecht’ te gebruiken. Van de Wal gaat hier aanzienlijk hoger zitten dan Wagner met zijn 0,3 mm per jaar met een mogelijk versnelling naar 0,5 mm/jaar. Als deze twee heren met elkaar om de tafel zouden zitten zijn ze het volgens mij voor 99% met elkaar eens (hoewel ik benieuwd ben naar de grote verschillen in de bijdrage aan de zeespiegelstijging). Beiden lijken ook dezelfde zorg te hebben over de toekomst van de ijskap. Toch komt het verhaal van Wagner door zijn nuance veel sterker over dan dat van Van de Wal.

Het gaat goed met de zon
Het moge duidelijk zijn dat ik meer gecharmeerd ben van de aanpak van Wagner dan die van Van de Wal. Ik zie het liefst dat wetenschappers zich zo feitelijk mogelijk opstellen en zo min mogelijk waardeoordelen geven. Van de Wals taalgebruik (gedoemd te verdwijnen, het gaat slecht met de ijskap) is echter doordrenkt van waardeoordelen en dat vind ik in het geval van een ‘ijskap’ (hoezeer die ijskap via de zeespiegel ook verbonden is met het leven van mens en dier langs kusten) toch wat ongepast.

Laten we eens een vergelijking maken met de veranderingen op de zon. Die is sinds 2008 veel minder actief geworden. Je zou toch raar staan te kijken als Kees de Jager op de radio zou zeggen dat het nu ‘heel goed’ gaat met de zon. Goed in de zin dat een minder actieve zon de opwarming van de aarde door CO2 kan remmen,wat dan dus ‘goed’ voor ons allen zou zijn.

[De kop die in het PBS-filmpje is geplaatst – Greenland goes green: ice sheet melted in four days – is natuurlijk weer van de buitencategorie :) maar valt Wagner verder niet aan te rekenen]

[Update: oeps, een stomme fout in het artikel. Dank Margot en André door hier snel op te wijzen. Het is Van de Wal die met zijn 1 mm zeespiegelstijging per jaar aanzienlijk hoger zit dan Wagner. Tekst aangepast.]

 

0 0 stemmen
Artikel waardering